معرفی رشته عمران
تاریخچه ی مهندسی عمران به اصطلاح Civil engineering به قرن هجدهم باز می‌گردد. در آن زمان مهندسی عمران در مقابل مهندسی طراحی Military engineering قرار داشت. اصطلاحی که به همه ی امور مهندسی که به مسایل ساخت و ساز بناهای دست ساز بشر باز می‌گشت. مانند سدها، ساختمان ها، پل‌ها و کانال‌ها گفته می‌شد. البته طی گذشت سال های متمادی و با پیشرفت علم و تخصصی شدن علوم، به مرور علوم مختلف، از جمله مکانیک Civil engineering جدا شده اما این اصطلاح هم چنان نام خود را برای عمران حفظ مهندسی کرد. در کشور ما نیز این رشته تا قبل از انقلاب فرهنگی به نام ” مهندسی راه و ساختمان” معروف بود. اما بعد از انقلاب فرهنگی عنوان “مهندسی عمران” برای آن در نظر گرفته شد. زیرا عنوان “عمران” به اصطلاح Civil engineering نزدیک تر است.
قبل از هر گونه تصمیم در مورد انتخاب رشته تحصیلی، باید جایگاه رشته های تحصیلی مورد نظر را در ذهن خود مشخص کنید. یعنی در درجهی اول با تواناییها ، استعدادها و روحیهی خود آشنایی پیدا کرده و با توجه به این موارد انتظارات خود از یک رشتهی تحصیلی را مد نظر قرار دهید. و در نهایت با بررسی دقیق ویژگی های هر رشته و نیز مشاوره با افراد با تجربه، رشته تحصیلی متناسب با شخصیت خود را انتخاب کنید.
با توجه به داشتن 6 سال سابقهی داشجویی در رشتهی مهندسی عمران (4 سال در دورهی کارشناسی و 2 سال در دورهی کارشناسی ارشد)، در این ارایه برخی از تجربیات خود در ارتباط با رشتهی تحصیلی عمران و ویژگیهای مهم آن را در اختیار شما قرار دهم. در این بین برخی از ویژگی ها عمومی و رایج و برخی تخصصی میباشند.
محبوبیت رشته: بدون شک در 10 سال اخیر رشتهی مهندسی عمران همواره جزء 4 رشتهی اول مورد علاقهی داوطلبین کنکور ریاضی بوده و حتی در چند سال اخیر پس از رشتهی تحصیلی برق، جزء پرطرفدارترین رشتههای دانشگاهی مد نظرداوطلبین محسوب میشود. بدون شک این محبوبیت از ویژگی های منحصر به فرد این رشتهی تحصیلی حکایت میکند. از جمله مهم ترین این ویژگیها میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
o وجود بازار کار مناسب در شرایط فعلی و نیاز به عمران و آبادانی در بخشهای مختلف کشور
o جذب مناسب و سریع به بازار کار (حتی با مدرک کارشناسی)
o تنوع بسیار زیاد کارهای مرتبط به رشته تحصیلی عمران و در نتیجه جذب افراد با سلایق متفاوت
o تجربی بودن بسیاری از مشاغل مرتبط با این رشته تحصیلی
o عینی بودن بسیاری از مطالب درسی و وجود واحدهای عملی متنوع
o سطح دشواری متوسط درس های ارایه شده در هر مقطع
o فراهم بودن امکان تحصیل در مقاطع بالاتر به صورت تخصصی در داخل و خارج از کشور در صورت علاقه
o تنوع رشتههای تحصیلی موجود در مقطع کارشناسی ارشد
در بالا تنها برخی از ویژگیهای عمومی رشتهی تحصیلی مهندسی عمران را برشماردیم. مجددا یاد آور میشوم تمامی موارد فوق تنها در صورتی تحقق خواهند یافت که ورود به این رشته از روی علاقهمندی با پشتوانهی وجود تواناییهای لازم صورت گیرد.
تنوع دروس دانشگاهی: کلیات واحدهای درسی در مقطع کارشناسی به این صورت است که در طور معمول باید در هشت الی نه ترم تحصیلی تعداد 142 واحد درسی را گذراند. تنوع درسی این واحد ها به شرح زیر است:
ü 22 واحد دروس عمومی (از جمله ادبیات فارسی، زبان عمومی، زبان تخصصی، اندیشهی اسلامی، انقلاب اسلامی و ....) که این دروس تقریبا بین تمام رشتههای تحصیلی مشترک بوده و از این نظر تفاوت خاصی میان رشتهها وجود ندارد.
ü 27 واحد دروس پایه (از جمله ریاضی 1 ، ریاضی 2، آمار و احتمالات، معادلات دیفرانسیل، فیزیک1 و آزمایشگاه و ...) این دروس نیز بین بسیاری از رشته های مهندسی مشترک میباشند ولی به طور مثال ریاضیات مهندسی که جزء واحدهای درسی سایر رشتهها میباشد در واحدهای تحصیلی رشته عمران قرار ندارد.
ü 86 واحد دروس اصلی و تخصصی الزامی که انتخاب این واحدها در طی دورهی تحصیلی اجباری میباشد و این دروس هستند که تمایز اصلی را میان رشتهی تحصیلی عمران و سایر گرایش ها ایجاد میکنند. این واحدها از تنوع بسیار زیادی برخوردارد بوده به طوری که برخی آزامیشگاهی و برخی نیز تئوری میباشند. این دروس از طیف های زیر برخوردارند.
o واحدهایی که مربوط سازه و ساختمان میباشند: این طیف بسیاری از دروس تخصصی را در بر میگیرد و عموم مردم با توجه به همین مورد رشتهی تحصیلی عمران را تنها محدود به ساختمان سازی و سازه تصور میکنند. از جملهی این دروس میتوان به استاتیک، مقاومت مصالح،تحلیل سازه ها، فولاد1و2، بتن1و2، مصالح ساختمانی، تکنولوژی بتن، متره و برآورد، پی و زلزله و ... برخی از مهمترین این موارد میباشند که مبنای اصلی گرایش سازه و زلزله در مقطع کارشناسی ارشد را شکل میدهند.
- واحدهایی که مربوط به مهندسی خاک میشوند: واحدهای درسی از جمله زمین شناسی، مکانیک خاک، مهندسی پی و فنداسیون، آزمایشگاه مکانیک خاک و ... که مبنای اصلی گرایش خاک در مقطع کارشناسی ارشد را شکل میدهند.
- واحدهای درسی مربوط به مهندسی آب: واحدهای درسی از جمله مکانیک سیالات، هیدرولیک، هیدرولوژی، بناهای آبی و سد، مهندسی آب و فاضلاب و ... که مبنای اصلی گرایش مهندسی آب و محیط زیست و هیدرولیک در مقطع کارشناسی ارشد را شکل میدهند.
- واحدهای درسی مربوط به مهندسی راه: واحدهای درسی از جمله نقشه برداری، راه سازی، روسازی، مهندسی ترافیک و ... که مبنای اصلی گرایش مهندسی ترافیک و حمل و نقل در مقطع کارشناسی ارشد را شکل میدهند.
- واحدهای درسی مربوط به معماری: در میان واحدهای درسی عمران واحدهایی از جمله نقشه کشی ساختمان و ترسیم فنی و اصول و مبانی معماری قرار داده شده اند تا مهندسین عمران دید کلی در ارتباط با اصول طراحی ساختمان و نحوهی معماری فضاها پیدا کنند.
ü 7 واحد مربوط به دروس تخصصی ولی به صورت اختیاری: منظور از اختیاری بودن دروس این است که دانشجو آزاد است از میان دروس اختیاری مختلف ارایه شده با توجه به علاقه مندی خود دروس تخصصی منطبق با علایق خود را انتخاب نماید. به طوری مثال اگر دانشجویی به دروس مهندسی خاک علاقه مند است میتواند درس پی پیشرفته را انتخاب کند و دانشجویی که به مسایل سازه علاقه مند است میتواند درس پل سازی، مصالح بنایی و ... را انتخاب نماید.
بازار کار و چشم انداز تحصیل در مقاطع تحصیلی بالاتر: یکی از جذاب ترین موارد در ارتباط با رشتهی تحصیلی عمران وجود بازار کار مناسب برای افراد با سلیقههای متفاوت میباشد. با توجه به تنوع بسیار بالای دروس ارایه شده در دورهی کارشناسی که برخی از مهمترین آنها را برشماردیم، مشاغل بسیار متفاوتی در زمینهی های مختلف وجود دارد.
یکی از نکات قابل توجه در ارتباط با این مشاغل این است که در کنار داشتن اطلاعات علمی مناسب، وجود تجربههای کاری یکی از کلیدهای اصلی موفقیت ورود به بازار کارهای مربوط به این رشته میباشد. به طوری که استخدام در بسیاری از این مشاغل، با داشتن تجربه و مهارت لازم به سهولت صورت میگیرد. بنابراین پیشنهاد میشود در کنار آموزش مطالب علمی، با حضور در پروژههای عمرانی به صورت کارآموز و کسب مهارتهای لازم قبل از اتمام دورهی تحصیلی، تجربیات عملی خود را افزایش دهید.
کار در شرکتهای مشاوره، شرکتهای پیمان کاری، پروژههای تحقیقاتی به عنوان مهندس اجرای، نقشهبردار، سرپرست کارگاه، مهندس ناظر، طراح سازه از جمله کارهای عمدهی مربوط به بخش ساختمانی میباشد که با داشتن مدرک کارشناسی میتوان به آنها دست یافت. کار در برخی از سازمان ها نیاز اطلاعات تخصص دارد که با تحصیل در مقاطع بالاتر (کارشناسی ارشد و دکتری) میتوان به آنها دست یافت. کار در شرکتهای مدیریت منابع آب، شرکت آب و فاضلاب ، تصفیه خانه، سواحل، راهسازی و ترافیک شهری، ساخت پل و سد و ... از جمله این موارد میباشد.
با توجه به وجود دانشگاههای متعدد در سرتاسر کشور، امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر در رشتهی مهندسی عمران وجود داشته به طوری که امکان ادامهی تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری هم اکنون در اکثر دانشگاههای تراز اول کشور فراهم شده است. با توجه به وجود سطح علمی بسیار مناسب در رشتهی تحصیلی عمران در دانشگاههای کشور و به روز بودن مطالب علمی، هر ساله تعدادی زیادی از دانشجوهای ایران در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد به تیمهای علمی محقیق در سرتاسر دنیا میپیوندند و در نتیجه امکان ادامه تحصیل در خارج از کشور نیز برای دانشجویان این رشته فراهم است.
گرایشهای مختلف عمران در مقطع کارشناسی ارشد: با توجه به مطالب عنوان شده، رشتهی مهندسی عمران از گرایشهای مختلفی در مقطع کارشناسی ارشد برخوردار است که مهمترین آنها عبارتند از:
- مهندسی سازه
- مهنسد زلزله
- مهندسی خاک و پی
- مهندسی حمل و نقل و ترافیک
- سازههای دریایی
- مهندسی هیدرولیک
- مهندسی آب (مدیریت منابع آب، آب و فاضلاب و مهندسی رودخانه)
- مهندسی محیط زیست
- مدیریت ساخت